گرمازدگي عبارت است از بيماري ناشي از قرار گرفتن طولاني‌مدت در معرض حرارت زياد، نخوردن مايعات به حد كافي، يا خوب كار نكردن مكانيسم‌هاي تنظيم حرارت در مغز. اين حالت مي‌تواند در هر سني رخ دهد، اما در سالمندان شايع‌تر است.
علايم شايع
خستگي گرمايي:
منگي، خستگي، غش، سردرد
رنگ پريدگي و مرطوب بودن پوست
تند و ضعيف بودن نبض
تند و سطحي بودن تنفس
گرفتگي عضلاني
تنشگي زياد گرمازدگي:
غالباً قبل از اين مرحله، خستگي گرمايي و علايم آن وجود دارد.
داغ، خشك و بر افروخته بودن پوست
تعريق وجود ندارد.
بالا بودن درجه حرارت بدن
تند بودن ضربان قلب
گيجي
از دست دادن هوشياري
علل
خستگي گرمايي به علت نوشيدن آب به مقدار ناكافي، خوردن نمك به مقدار ناكافي، و كمبود توليد عرق به وجود مي‌آيد. (بدن به كمك عرق كردن و بخار شدن عرق خنك مي‌شود).
گرمازدگي در اثر قرار گرفتن بيش اندازه در حرارت شديد و كار نكردن مكانيسم‌هاي تنظيم حرارت بدن ايجاد مي‌شود. در اين حالت دماي بدن تا حد خطرناكي بالا مي‌رود (حتي تا حدود 5/41 درجه).
عوامل افزايش دهنده خطر
اثرات عمومي بالا رفتن سن
نوشيدن الكل يا سوءمصرف ساير مواد
بيماري مزمن مثل ديابت يا بيماري عروق
بيماري اخير كه باعث از دست رفتن مايع در اثر استفراغ يا اسهال شده باشد.
هواي داغ و پر رطوبت (شرجي)
كاركردن در محيط بسيار گرم
از دست‌دادن مايعات بدن در اثر تعريق و ننوشيدن مايعات كافي براي جايگزيني آب از دست رفته
پوشيدن لباس زياد، خصوصاً لباس تنگ
تب بالا
فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري بدني يا ورزش شديد در هواي داغ و پر رطوبت
اختلالات ناشي از گرمازدگي به سه دسته تقسيم مي شوند :
كرامپهاي عضلاني ناشي از گرما , خستگي مفرط , هيپوترمي
كرامپهاي عضلاني ناشي از گرما :
اين وضعيت شامل اسپاسم عضلات ارادي به دليل تخليه الكتروليتها بوده , معمولاً زماني رخ ميدهد كه فرد در اثر قرارگرفتن در معرض گرما , دچار تعريق شديد شده , مقداري زيادي آب و نمك از دست بدهد , و سپس توسط نوشيدن آب , كمود مايعات خود را بدون در نظر گرفتن كمبود نمك جبران نمايد (مانند بروز كرامپهاي عضلاني در ورزشكاران )
مداخلات اورژانس شامل خنك نگهداشتن بيمار و خوراندن نمك و يا تزريق نرمال سالين به او ميباشد .
خستگي مفرط ناشي از گرما :
اين وضعيت معمولاً زماني رخ ميدهد كه فرد در اثر قرار گرفتن در معرض گرما , مقادير زيادي آب ونمك را از طريق تعريق شديد از دست بدهد . شكايات بيمار معمولاً شامل سردرد , تهوع , سرگيجه و اختلال در بينايي است .
مداخلات اورژانس در اين وضعيت شامل قرار دادن بيمار در جاي خنك و خوراندن آب و نمك به او مي باشد . در صورت وجود حالت تهوع و استفراغ , و يا بيهوش بودن بيمار تزريق وريدي نرمال سالين ضروري است .
هيپوترمي در گرمازدگي :
در موقعيتهاي بسيار گرم , بخصوص در هواي مرطوب و بدون باد ( شرجي ) , ممكن است هيپوترمي ظاهر گردد. در چنين وضعيتي درجه حرارت بدن به بالاي 40 درجه سانتيگراد رسيده , تنظيم حرارت مختل مي شود . علائم شامل كانفيوژن , اغما و تشنج است . در هيپوترمي هيپوتالاموس دچار بدكاري مي شود و چون بيمار عرق نمي كند(بدليل شرايط محيطي), پوست گرم و خشك است . معمولاً كاهش آب و الكتروليتها شديد نيست .
اقدام به خنك كردن بيمار بايد هر چه سريعتر صورت گيرد . مهمترين مسئله , كاهش سريع درجه حرارت بدن تا 35 درجه سانتيگراد است . شستشوي بدن توسط الكل , خواباندن بيمار در يخ , استفاده از پنكه يا كولر , غوطه ور كردن بيمار در آب سرد , و استفاده از پتوهاي خنك كننده مي تواند كمك كننده باشد . مطلقاً آسپرين جهت كاهش تب استفاده نكنيد , زيرا نه تنها نمي تواند درجه حرارت را در اين افراد تصحيح كند , بلكه داراي يك اثر منفي روي هموستاز بدن است كه در اين شرايط مي تواند بسيار خطرناك باشد .
كنترل حرارت بدن بايد از طريق ركتال صورت گيرد . زماني كه درجه حرارت به 39 درجه سانتيگراد رسيد . عمليات خنك كننده بايد متوقف گردد تا از عوارض احتمالي هيپوترمي جلوگيري به عمل آيد . مانيتورينگ دقيق بيمار از نظر افزايش مجدد درجه حرارت لازم است .
از بروز لرز در بيمار ممانعت بعمل آوريد , زيرا لرزيدن موجب افزايش درجه حرارت بدن مي شود . در صورت بروز لرز حين خنك كردن بيمار , بلافاصله عامل خنك كننده را حذف نماييد .
ماخذ: سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران
کمپرس سرد کي، کجا و چگونه؟